Zer soka erosi beharra dugu? Zeri begiratu behar diogu soka erosterakoan? Nola zaindu behar da? Noiz aldatuko dugu? Artikulutxo honetan galdera hauei erantzuten saiatuko naiz.
Mendiko segurtasunari dagokionez, soka, eskalada, ertz-lerro edota glaziarretan segurtasun elementurik garrantzitsuenetako bat da, kasu askotan garrantzitsuena bihurtuz.
Animalien larruarekin eta espartzurekin egiten ziren soketatik egun merkatuan ditugun ehun sintetikozko soketaraino salto handia eman da, egun merkatuan mota askotako sokak aukeran izanez.
HAINBAT DEFINIZIO INTERESGARRI
Erorketa faktorea
Erorketa faktoreak erorketa ematen den altuera eta erorketa horren energía xurgatuko duen sokaren luzera erlazionatzen ditu. Erorketa faktorea, eroritako metroak eta erorketa gelditzeko erabilitako sokaren luzeraren arteko zatidurarekin lortzen da. Baloreak 0 eta 2 artean izaten dira.
Erorketa faktorea kalkulatzeko formula hau erabiliko genuke:
Datozen argazkietan erorketa faktore ezberdinetako erorketak ikusiko dituzue.
0,5 erorketa faktoredun erorketa. Normalean mota honetakoak (edo gutxiagokoak) izaten ditugu.
1 erorketa faktoredun erorketa. Hauetan, erortzen ari garen bitartean otoitzaren bat edo beste botatzen dugu.
2 erorketa faktoredun erorketa. Hau da izan genezaken erorketarik larriena. Nik ez dut sekula honelakorik izan, baina pentsatzen dut zure bizia begien paretik pasatzen den erorketa horietakoa izango dela.
Erorketa kopurua
Soka fabrikatzaileak eskeintzen digun datu garrantzitsu bat da.
U.I.A.A. (Nazioarteko alpinismo federakuntza - frantsesez Union Internationale des Associations d'Alpinisme-) eta CEN (Normalkuntzarako Europear Batzordea - espaineraz Comite Europeo de Normalizacion-) erakundeek soken fabrikatzaileek erorketa entseguak egin behar dituztela arautzen dute. Entsegu hauek, bakarkako soken kasuan, 80 kg-etako pisu bat 1,8 erorketa faktorearekin botaz egiten dira. Erorketa kopurua adierazten duen zenbakiak esan nahi duena zera da: kopuru horretatik gora talka indarrak CEN arauak arautzen duen 1.200 kg-etatik gorakoa dela, eskalatzailearen segurtasunaren kalterako.
Talka indarra
Erotzerakoan eskalatzaileak jasotzen duen kolpe indarrari talka indarra deritzaio. Honegatik, indar hau zenbat eta baxuagoa izan, hobe, erortzen den eskalatzaileak bere arnesean kolpe txikiagoa jasoko du eta. Indar hau kalkulatzeko lehenik erorketan sortzen den energía kalkulatzen da eta gero energía honi sokak xurgatutakoa kentzen zaio . CEN eta U.I.A.A. arauen arabera, indar hau bakarkako sokentzat 1.200 kg baino baxuagoa izan behar da eta soka bikoitzentzat 800kg baino baxuagoa.
Matematikoki, eta bakarren batek kalkulatzeko gogoa badu, talka indarra denok buruan dugun formula "erraz" eta "xinple" honen bidez kalkulatu genezake:
Erorketa faktore baterako talka indarrak ez dauka erorketaren altuerarekin zerikusirik. Hau da, talka indarra bera izango da bost metroetatik bost metro soka edo hamar metroetatik hamar metro soka izanda erortzen bagara, bietan erorketa faktorea 1 baita.
Neguan ibiltzen garenean jakin behar dugu busti edota izoztutako soka batek talka energia xurgatzeko ahalmena %70 batean galdu dezakela. Honegatik, gaur egun soka fabrikatzaileek sokei ez bustitzeko tratamentu bat ematen die (Tot Sec, Golden Dry, etab.).
Luzapen dinamikoa
Luzapen dinamikoak indar talka gutxitzen du. Lehenengo erorketan, CEN eta UIAAren arautegian oinarrituta, 80 kg-etako pisuarekin %40etik beherako izan beharra dauka.
Luzapena erabileran
80kg-etako objetu bat sokaren muturrean lotzen denean sokak izaten duen luzapenari deritzaio. Sokaren luzera objetua lotuta dagoela neurtzen da. Luzapen hau garrantzitsua da, eskalatzen bigarren doanak izan dezaken erorketari buruz informazioa ematen digu eta. CEN eta UIAAren arabera %10etik beherakoa izan beharra dauka.
SOKA MOTAK
Elastikotasunaren arabera sokak hiru multzotan banatzen dira: dinamikoak, semiestatikoak eta estatikoak.
Dinamikoak
Beraien funtziorik nagusiena erorketa batean sortzen den energía xurgatzea da. 0,3-tik gorako erorketa faktorea aurrikusten den edozein ekintzatan mota honetako soka erabili beharko litzateke. Soka hauek CEN eta UIAA-ren EN892 arauak arautzen ditu.
Soka hauen funtziorik nagusiena erorketan sortutako energia xurgatzean denez, eskalada nahiz alpinismorako aproposenak izango dira.
Soka dinamikoak aldi berean hiru motatakoak daude: Bakarkakoak (espainieraz “simples”), bikoitzak eta bikiak.
Semiestatikoak
Zintzilik egin beharreko lan edota bertatik igotzeko bereziki sortu dira. Nahiz eta elastikotasun pixkat izan blokeagailu eta behegailuak ongi moldatzen dira soka hauetara. Espeologia, arroil jaitsiera eta lan bertikaleetan erabiltzen dira batez ere. Alpinismoan ere erabiliak izaten dira, batez ere goi mendietan soka finko bezela.
Hauek ere lau motatakoak izan daitezke: A, B, C eta L. EN1891 arauak arautzen ditu. Arau honen arabera, soka hauen elastikotasuna %5a baino baxuagoa izan beharra dauka.
Estatikoak
Soka hauek ez genituen mendian erabili behar ia elastikotasunik ez dute eta. Honegatik, tirolinetan, soka-zubietan eta abentura parkeetan erabiltzen dira. EN564arauak arautzen ditu.
Artikulu honi dagokionez, gehiengoak mota honetako sokak erabiltzen ditugunez, soka dinamikoei buruz bakarrik arituko naiz.
SOKAREN ZATIAK
Sokak bi zati garrantzitsu dituzte:
Arima
Sokaren barruko zatia da eta sokaren erresistentziaren bi heren jasaten ditu. Arima sortzen duten harien arteko lotura motak sokaren ezaugarriak baldintzatuko ditu: Lotura luzeran eta paraleloan bada soka estatiko bat egingo dugu, lotura hariak ezker-eskuin biratzen egiten bada, soka semiestatikoa eta hariak txirikordatzen badira soka dinamikoa.
Alkandora edo zorroa
Sokari ia %40ko erresistentzia emango dio eta bere funtzioa arima babestea da.
SOKAK DUEN INFORMAZIOA
Sokak, bai barruan baita azalean ere informazio ugari dauka, azpiko marrazkian ikusten den bezela:
Sokaren barruan
Banda bat egoten da. Banda honetan sokaren izena, diametroa, soka mota, betetzen duen UIAA eta CEN araua eta soka eginiko urtea azaltzen da. Banda honetaz gain, kolore bateko hari bat topatuko dugu. Hari honek duen kolorearen arabera soka zein urtetan eginda dagoen ere jakingo dugu, goiko marrazkian ikusten den bezela.
Sokaren azalean
Informazioa muturretan izaten dituen pegatinetan gordeta dago. Pegatina hauetan honako informazio hau topatuko dugu:
- Soka mota: Bakarrekoa, bikoitza, bikia nahiz semiestatikoa.
- Sokaren luzera.
- Lote zenbakia.
- Sokaren diametroa.
- Soka egindako urtea.
- Sokak duen tratamentua: uraren aurkakoa, ertz-lerroen aurkakoa, etab.
- Sokak betetzen duen CEN nahiz UIAA araua, EN892 dinamikoetan eta EN1891 esmiestatikoetan eta EN564 estatikoetan.
- Fabrikatzailearen izena.
SOKA DINAMIKOAK
BAKARKAKO SOKAK
Orokorrean poliamidaz eginak 9,1 eta 13 mm diametroen artekoak izaten dira. Beraien funtziorik nagusiena erorketa baten aurrean ahalik eta energia handiena xurgatzea da, honegatik aproposenak dira eskaladarako.
Bere izenak dioen bezela, soka hauek bakarrik erabiltzen dira, zailtasuneko eskalada motz eta zuzenetan arintasun eta erosotasun handia emanez. Honegatik hauek dira "deportiban" erabiltzen diren sokak. Eskalada bideak zuzenak ez direnean, soka hauek ez dira batere erosoak izaten marruskadura handituz eta eskalada zailduz.
Zer dio EN892 arauak soka hauen inguruan?
- Arimaren portzentaia: %50etik gorakoa.
- Alkandora (zorroaren) irristatzea: 20 mm baino gutxiago.
- Luzapena erabileran: %10 baino baxuagoa.
- Talka indarra: 12 KN (1200 kg) baino baxuagoa 80kg-tako pisuarekin.
- Erorketa kopurua: 5 baino gehiago 80kg-tako pisuarekin.
- Luzapen dinamikoa: %40 baino txikiagoa 80kg-tako pisuarekin.
SOKA BIKOITZAK
Aseguratzaileak soka bakoitza bere aldetik maneiatzeko aukera dauka. Talka indar baxua izaten dute, eskalatzaile eta aseguruetan egiten duten indarra baxua izanez, honegatik, soka aproposak dira eskalada klasikorako. Bi sokak aseguru berberatik pasatzerakoan talka indarra handiagoa izaten da, honegatik, bi sokak batera aseguru sendoetan bakarrik pasatzea komeni da.
Zer dio EN892 arauak soka hauen inguruan?
- Arimaren portzentaia: %50etik gorakoa.
- Alkandora (zorroaren) irristatzea: 20 mm baino gutxiago.
- Luzapena erabileran: %12 baino baxuagoa.
- Talka indarra: 8 KN (800 kg) baino baxuagoa 55kg-tako pisuarekin.
- Erorketa kopurua: 5 baino gehiago 55kg-tako pisuarekin.
- Luzapen dinamikoa: %40 baino txikiagoa 55kg-tako pisuarekin.
SOKA BIKIAK
Bakarkakoen aurrean arinagoak dira eta errapel bat egiteko garaian sokaren luzera osoa aprobetsatzen dugu eta ez sokaren erdia bakarkakoetan gertatzen den bezela.
Zer dio EN892 arauak soka hauen inguruan?
- Arimaren portzentaia: %50etik gorakoa.
- Alkandora (zorroaren) irristatzea: 20 mm baino gutxiago.
- Luzapena erabileran: %10 baino baxuagoa.
- Talka indarra: 12 KN (1200 kg) baino baxuagoa 55kg-tako pisuarekin.
- Erorketa kopurua: 12 baino gehiago 55kg-tako pisuarekin.
- Luzapen dinamikoa: %40 baino txikiagoa 55kg-tako pisuarekin.
Marrazki honetan hiru soka dinamikoak erabili beharko genuen modua ikusteko aukera duzue.
ZERI BEGIRATUKO DIOGU SOKA EROSTERAKOAN?
Soka mota
Lehenik eta behin, materialarekin orokorrean aholkatzen dudan bezela, soka zertarako erabili beharra dugun definitu beharko dugu, soka dinamiko edota semiestatiko bat erosteko.
Dinamiko bat erosi nahi dugula erabakitzen badugu, berriro ere zer erabilera eman behar diogun definitu beharko dugu: Deportibarako? Korridoreetarako? Eskalada klasikorako?
Sokaren luzera
Guk normalean eskalatzen dugun eskoletako bideek edota eskalatzen ditugun ohiko ibilbideek sokaren luzera definituko dute. Gu eskalatzen hasi ginenean, deportibarako 60 metroetako soka batekin nahikoa zen. Egun, 70 metroetako sokak nagusitzen ari dira, pixkanaka irekitzen ari diren bide berriak 30 metroetatik gorakoak izaten dira eta. Guk erosi dugun azken deportibarako sokak, badaezpada, 80 metro ditu.
Sokaren diametroa
Honek ere buruhauste handiak sortzen ditu. Orokorrean deportiban erabili izan diren sokak 10 eta 10,5 mm tartekoak izan dira eta soka bikoitzen kasuan 8,5 eta 9 mm artekoak. Diametroa aukeratzeko garaian eskalatzaileen pisuek ere zer esana izango dute.
Pisua/metro
Honek sokaren pisua zenbatekoa den esango digu. Zenbat eta arinagoa hobe, gure motxila eta bizkarrek eskertuko dute.
Talka indarra
Zenbat eta talka indar baxuagoa hobe.
Erorketa kopurua
Zenbat eta erorketa kopuru handiagoa hobe. Talka indar eta erorketa kopuruak sokaren iraupen eta gogortasunaren ideia bat emango ditute.
Luzapen dinamikoa eta erabileran
Bi kontzeptu hauek sokaren elastikotasunaren berri emango digute. Gu eskalatzen ibiltzen garen moduak ere hemen zer esanik ere badu, luzapen handiko soka batzuekin erori ezkero "goma" efektua handiagoa izango baita.
Zorroaren irristatzea
Ahalik eta gutxiena bada hobe. Egun Beal etxeak sokaren arima eta zorroa bategin ditu (UNICORE® sistema deitu dio) zorroaren irristatzea 0 mm-etara jaitsiz.
Prezioa
Zenbat eta baxuagoa, hobe. Egun faktore hau izan liteke gehien mugatzen gaituena.
Sokak duen tratamentua
Fabrikatzaile ezberdinek soka ezberdinei tratamentu ezberdinak ematen dizkie: uraren aurkakoa, ertz-lerroen aurkakoa, talken aurkakoa, etab. Soka non eta nola erabili behar dugun badakigu, informazio hau ongi etorri daiteke. Ia kasu guztietan, tratamentu hauek sokaren bizi iraupena luzatuko dute, baina soka garestiago ere bihurtuko dute.
Soka eginiko urtea
Zenbat eta berriagoa izan hobe. Bost urte baino zaharragoa den soka oso zaharra da.
Puntu hauetan azaldutako ezaugarri hauek kontutan izanda buruhausteak bestelakoak izango ditugu, guri hobekien datorkigun ezaugarrien konbinaketa aurkitu arte. Adibide gisa, guk orain erosi dugun sokarako (deportibarako soka bat) zera egin genuen: taula batean zutabeetan sokaren ezaugarriak eta lerroetan soka motak jarri genituen. Ondoren ezaugarri bakoitzerako datu hobe eta okerrenak zituzten sokak koloretan markatu genituen (orlegiz datu hobeak eta gorriz datu okerrenak). Modu honetan bisualki soken konparaketa beste modu batera ikusten da eta soka aukeratzea errazten du.
SOKA NOLA ZAINDUKO DUGU?
Eskalatzen ari garen bitartean
- Soka egina dagoen funtziorako bakarrik erabili.
- Kontuz ibili soka ertz-lerro zorrotzetatik pasatzerakoan.
- Soka ahal den neurrian lurrean ez utzi. Honetarako, eta deportibarako batez ere, maindira bihurtzen diren motxila batzuk badaude lurra eta sokaren artean jartzen direnak. Lurrak eta hautsak soka mintzen du.
- Soka ez zapaldu. Soka sekula zapaldu ez duen eskalatzailerik ez dut ezagutzen baina funtsezkoa da soka ez zapaltzea. Soka zapaltzerakoan lurra eta hautsa sokaren barrura pasa genezake. Honetaz aparte ariman dauden zuntz eta hariak ere puskatu ditzazkegu.
- Soka ez busti. Bai, badakit korridore batean sartzerakoan ezinbestekoa dela, baina ahal den neurrian soka lehorra mantendu behar da.
- Soka bero iturrietatik urrun mantendu. Su bat egiterakoan edota hornilloarekin soka erre edota urtu daiteke.
- Ahal den neurrian eguzkitik babestu edota ahalik eta denbora gutxien izan.
Eskalatu ondoren
- Eskalatzen amaitu ondoren komeni da soka begiratzea ea egoera onean dagoen. Zorroa begiratuko dugu eta ea kozkorrik dagoen hala ez. Azken honek arimaren egoerari buruzko informazioa emango digu.
- Soka jasotzerakoan ahalik eta xuabena jasoko dugu, korapilorik gabe.
- Etxean jaso aurretik, eta batez ere zikina badago, soka garbituko dugu. Soka lehorrean hortarako prestatuta dauden eskuilekin garbitu daiteke. Bustian, urarekin bakarrik, xaboi neutro batekin edota sokentzat bereziki egindako xaboiekin garbitu daiteke. Behin garbitu ondoren, soka zabaldu eta, jaso aurretik, erabat lehortzen utzi beharko dugu.
- Leku fresko eta lehorrean gordeko dugu.
- Soka gordetzen dugun lekuan ez dugu ez gasoil, produktu kimiko edota gasak sortu dezaketen beste produkturik izango.
SOKA NOIZ ALDATUKO DUGU?
- Alkandora nahiz ariman zulorik edo kozkorrik badago.
- Sokak bost urte baino gehiago baditu.
- Erorketa handi baten ondoren, batez ere erorketa faktorea 2koa izan bada.
- Sokak gure konfidantza galdu badu.
Kontutan izan erabilera eta zainketa oker batek, sokaren bizi iraupena dexente jaitsiko duela eta egoera onean ez dagoen soka bat eramateak gure bizitza arriskuan jarriko duela.
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina