Nire ikuspuntu apaletik mendirako ditugun produktuen artean badira bi kontu eta pazientzia handiz erosi beharra ditugunak: mendiko botak (eta oinetakoak orokorrean) eta motxila. Bi produktu hauetan, duten garrantziagatik, prezioak ahaztea komeni da, nahiz eta bizi dugun egoera ekonomiko txarra hau egiteko onena ez den. Motxilen gainean dagoeneko artikulutxo bat idatzita dudanez (artikulua irakurtzeko hemen klik egin dezakezue), oraingoan mendiko boten inguruan arituko naiz.
Mendian egiten ditugun ekintza gehienetan (guztietan ez bada) gorputzaren atalik garrantzitsuena oinak dira, lurrera lotu era gorputzaren oreka mantentzen baitute.
Oinak maitasun osoz zaindu beharrean gaude. Kontutan izaten badugu mendi irteera askotan oinei hainbat orduetan egurra emango diegula, gure oinei hobekien egokitzen zaizkien oinetako eta galtzerdiak erabili beharko ditugu, osasun arazoak (oinetako mina, erredurak, artikulazioetan arazoak, etab.) eta istripuak ekiditeko.
Botak erosteko garaian bi aholku emango nituzke: alde batetik denbora hartu eta ahalik eta bota gehien probatu, probatu, probatu eta berriro ere probatu, gure oinetakoei hobekien dagozkionak aurkitzeko, eta bestaldetik, ahal bada behintzat, prezioari ez begiratu, gure oinetara ezin hobe egokitzen diren botak preziorik ez dute eta, eta ziurrenik, epe luzera, merkeak aterako zaizkigu.
BOTAK EGITEKO ERABILTZEN DIREN MATERIALAK
1. LARRUA
Mendian topatu daitezken ia egoera gehienetara (euria, elurra, arkaitzen marruskadura,, etab.) ongi moldatzen denez, behi-larrua da botak egiteko gehien erabiltzen den materiala. Honetaz aparte, larruak beste birtute batzuk ditu: naturala da, erosoa, leuna, transpiratu egiten du, erresistentea eta iraunkorra. Gainera, fabrikatzaile batzuek (egun gehienek) uraren aurkako tratamentua ere ematen diote iragazgaitz bihurtuz.
Animalien larrua zurratzen denean hiru larru mota lortzen dira:
- Lore larrua ("piel flor"): Anatomikoki larruaren epidermisa izango litzateke, hau da, larru azalaren kanpoko geruza. Geruza hau erresistentzi eta kalitate handikoa da, honegatik, goi mendiko botetan erabiltzen da batez ere. Larru hau, jasotzen duen tratamentuaren arabera, bi motakoa izan daiteke:
- Larru disdiratsua. Kasu honetan larrua ez da ia tratatzen jatorrizko larruaren berezitasunak
mantenduz.
- Nobuk larrua. Lore larrua lixatu egiten da larruari leun itsura emanez. Modu honetan,
jatorrizko azalaren berezitasunik galdu gabe, larruak transpirazioan irabazten
du. Larru hau merkatuan dagoen garestiena da.
- "Serraje" larrua: Anatomikoki epidermisaren azpian dagoen dermis geruza izango litzateke. Lore larrua baino kalitate baxuagokoa da (baita merkeagoa ere) eta trekking botetan erabiltzen da batez ere.
- "Crupón" larrua. Larruan sakontzen bagoaz azken larru geruza eta kalitaterik baxuena duena. Orokorrean kalitate gutxiko mendiko botetan erabiltzen da edota eskularruak bezelako produktuetan erantsita makuluak irrist ez egiteko.
Larru mota eta kalitateaz aparte, botak duen larruaren lodierak ere zer esan handia dauka. Orokorrean trekking-erako botetan 2-2,5 mm-en artekoa izaten da eta goi mendirako botetan 2.5-3 mm-en artekoa.
Larruzko 3 mm-etako goi mendiko bota. Hau da nik neguan erabiltzen dudanaren modelo bera.
2. EHUN SINTETIKOAK
Mendiko beste produktu askorekin gertatzen ari den bezela, botetan ere ehun sintetikoak pisua hartzen ari dira. Zuntz erabilienak nylon edo poliamida, poliester eta propilenoa izaten dira Cordura®, Kevlar® edota neoprenoa bezelako ehunak sortuz. Ehun hauek larrua baino arin, eroso eta transpirazio altuagokoak izaten dira eta uraren aurkako tratamentua izan dezakete.
Nahiz eta pixkanaka merkatuan erabat sintetikoak diren botak sartzen hasi, oraindik ere gehien saltzen diren botak larru eta ehun sintetikoa nahastuta dutenak izaten dira (bota "mistoak").
Goi mendi edota espedizioetarako bota "mistoa"..
LARRUZKO BOTAK vs BOTA SINTETIKOAK (BOTA "MISTOAK")
Abantailak
- Egonkortasun handiagoa dute
- Iragazgaitzagoak dira.
- Gehiago irauten dute.
- Sendoagoak dira. Kranpoiak erabiltzeko garaian hau garrantzitsua izan daiteke.
Desabantailak
- Astunagoak dira.
- Ez dira sintetikoak bezain erosoak.
- Denbora gehiago behar dute lehortzeko, kasu batzuetan denbora hirukoitza izanez.
3. PLASTIKOA
Historikoki neguko igoeratan, izotz eskaladan eta espedizioetan erabiliak izan dira. Plastikozko botek barruan botin bat izaten dute. Bota gogorrak izaten dira (plastikoa ez baita elastikoa), honegatik aproposak dira izotz eskaladarako. Plastikozkoak izanik, iragazgaitzak eta gainera kolpeen aurrean gogorrak eta iraunkorrak dira. Azkeneko urteetan merkatutik kanpo egon ondoren, azkenaldian pixkanaka berriro ere sartzen ari direla dirudi.
Plastikozko bota mitikoetako bat.
BOTA MOTAK
Erabilerari dagokionez, mendiko botak hiru motatakoak izan daitezke:
Trekking-erako botak
Bota hauek Frantzian 80ko hamarkadan hasi ziren egiten eta ordurarte mendirako zeuden larruzko bota hastun eta gogorrak ordezkatzen joan ziren.
Erabat larruzkoak edota larru eta ehun sintetikodunak izan daitezke (bota "mistoak"). Era berean botak iragazgaitz izateko tratamentu edota mintzak izateko aukerak dituzte, hala nola, Gore Tex®, Sympatex®, Inner Plus®, etab. Bota hauetako batzuk atzekaldea (espaineraz "caña") baxuagoa izaten dute botak erosoagoak bihurtuz, dena den, leku malkartsuetan botaren atzekaldea oso baxua izatea ez da komeni.
Erdi eta goi mendietan erabili daitezke muturreko hotzik ez badago. Mendian edozein ekintza egiten duen edozein mendizaleren oinarrizko bota da balioaniztuna baita. Orokorrean ez dute pisu handirik izaten, eta EZ DIRA EGOKIENAK KRANPOIEKIN ERABILTZEKO, orokorrean zorua oso flexiblea izaten dute eta.
Trekking-erako bota prototipoa. Ikusten denez, bota hau larru eta ehun sintetikoz egina dago.
Goi mendirako botak
Bota hauek aurrekoak baino koxka bat gorago doaz. Bere erabilera ibilbide teknikoetara zuzenduta doa, bai arkaitzean baita elur nahiz izotzean ere, honetarako boten zorua gogor edo erdi-gogorra izanez. Mota hontako zoruak kranpoiekin ibiltzeko bota egokienak bihurtzen dituzte. Materialaren aldetik, larruzkoak, sintetikoak nahiz plastikozkoak aurkitu ditzazkegu isolamenturako geruzarekin edo geruzarik gabe (bota mota hauek muturreko hotza egiten duen egunetan erabili daitezke eta), polainarekin edo polainarik gabe, botinekin edo botinik gabe.
Orokorrean trekking-ekoak baino astun eta gogorragoak, elurrik ez dagoen lekuetan ibiltzeko ez dira oso erosoak izaten, honegatik, bota hauek neguan edota elurra nahiz glaziarretan ibiltzeko aproposak izaten dira.
Mendiko foroetan Piriniotan neguan eta Alpeetan udan erabili daitezken boten inguruan galdetzen denean bota hauei buruz galdetzen da, nahiz eta gaur egun mota hontako botekin, batez ere polainadunekin, Alpeetako mendiak neguan, Andeetako mendiak edota zortzimilakoren bat edo beste ere igotzen diren.
Asierrek goi mendirako dituen polainadun boten bezelakoak.
Espedizioetarako botak
Bota hauek, berre izena dioen bezela, espedizio, eta batez ere muturreko hotz egoeratan, igotzen diren mendietara zuzenduta daude. Honegatik hotzerako isolamentu geruza bat izango dute eta ia gehienek botina eta polaina ere izaten dute.
Espediziotan askotan ikusi ditugun bota klasikoak.
ZER IZANGO DUGU KONTUTAN BOTA BAT EROSTERAKOAN?
Lehenik eta behin, beti esaten dudan bezela, botari eman behar diogun erabilera ongi definitu beharra dugu. Ueli Steck-ek erabiltzen dituen megabota supertxatxi hipertekniko batzuk Aralar edota Aizkorrin ibiltzeko erostea dirua alperrik gastatzea da. Honegatik, ispilu baten aurrean jarri, gure buruari gezurrik ez esan, eta lehendabizi zer bota mota beharko dugun definitu beharko dugu: Trekking egiteko edo goi mendirako?
1. TREKKING BOTETAN BEGIRATUKO DUGUNA
Botaren mihia (espaineraz lengüeta)
Bigungarria eta flexiblea izango da.
Lokarriak
Oso finak izaten ez badira hobe. Mota hontako botetan lokarri fin batek odol zirkulazioa oztopatu dezake, batez ere oso sendo lotzen badugu. Lokarriak lauak baino tubularrak badira hobe, hobe heusten dute eta.
Joskurak
Begiratu joskura guztiak osorik daudela eta batez ere oinetan ez dutela minik egiten. Joskuren kopurua ere garrantzitsua da hezetasuna eta ura hemendik sartzen dira eta.
Botaren punta
Ez ditu behatz puntak ikutuko, bestela behatz puntetan anpuluak eta azkazalak (muturraren kontra emandako kolpeen eraginez) belztuko ditugu.
Botaren atzekaldea
Ez digu orpazurdan minik egingo. Atzekalde baxuko botak leku errazetan ibiltzeko aproposak dira. Leku malkartsuetan ibiltzen bagara atzekaldea altua izatea hobe izango da horkatilak ongi babestuz.
Orpoa
Oso zuzenak edota oso okerrak direnak ekidin, bestela oina botaren barruan dantzan joango baita.
Zorua
Zorua oina baino zabalagoa izan beharko da oreka hobe mantentzeko. Behe eta erdi-mendirako bota baterako hobe malgua bada. Erdi eta goi-mendirako aldiz zoru erdi-gogor bat izango da egokiena. Zoruaren amortiguazioari ere begiratu beharko diogu. Ibilbide motzak egiteko erosi behar baditugu amortiguazioa ez da puntu garrantzitsu bat baina ibilbide luzeetarako (8-10 ordu) zoruak amortiguazio on bat izan beharko du.
Honetaz aparte zoruak dituen takoak nolakoak diren ongi begiratu beharko dugu zoruaren eranskortasuna zenbatekoa den ikusteko. Takoen sakontasuna eta forma garrantzitsua da, igoeran botaren aurrekaldeak eta jaitsieran orpoak heusten gaitu eta. Zoruaren aldeetan dauden takoen forma ere garrantzitsua da zeharkako zeharkaldiak egiten ditugunerako.
Zer da vibram zorua?
1935 urterarte mendizaleak bi motako oinetakoak erabiltzen zituzten: kalamuzko zorua zutenak arkaitzean eskalatzeko eta zoruan iltzeak sartuta zituzten botak izotzean ibiltzeko. Urte honetan, Italiako Punta Rasica mendira igo behar ziren 19 mendizale ekaitz baten erdian harrapatuta gelditu ziren ez atzera ez aurrera, kalamuzko zorudun oinetakoekin arkaitzean irrist egiten zuten eta. Ekaitza pasa zenerako 6 mendizale hipotermiak jota hil egin ziren. Bizirik gelditu ziren mendizaleen artean Vitale Bramani mendizalea zegoen. Bramanik heriotza hauen zergatia aztertzen ari zela ideia original bat izan zuen: oinetakoei gomazko zorua jartzea, erreferentzi bezela kotxeen gurpilak hartuz. Modu honetan Vibram zoru famatua jaio zen. Egun vibram zorua egiteko goma dentsitate ezberdinak erabiltzen dira lur busti nahiz lehorrean botei ahalik eta eranskortasun handiena emateko.
Mintz iragazkaitzik al du?
Udan bakarrik erabili behar baditugu edota euria ari duenean mendira joaten ez bagara, mintz iragazgaitza duten bota batzuk erostea ez du merezi, gure oinen transpirazioan eragina izango du eta. Euri, elur eta eguraldi txarrarekin erabili behar baditugu hobe mintz iragazgaitza badute.
Errefortzurik ba al du?
Bota batzuk muturrean, orpoan edota beste leku batzuetan errefortzuak izaten dituzte sendotasuna eman eta joskuren kopurua gutxitzeko.
Barne-zolak ("plantillak")
Zein itsura duten ongi begiratuko dugu, plantilla on batzuek amortiguazio on bat eta hotzaren aurkako babes on bat emango digute eta. Botaren zoruarekin batera, gure oin eta lurraren arteko geruza isolagarri bat dela kontutan izan beharra dugu.
2. GOI-MENDIRAKO BOTETAN BEGIRATUKO DUGUNA
Bota hauetan batez ere hiru kontzeptu bilatuko ditugu: sendotasuna, isolamentu termikoa eta arintasuna.
Botaren mihia
Trekking-erako botekin esan bezela erosoa eta bigungarria izango da eta bota jarri ondoren ez digu minik emango.
Lokarriak
Lokarriak lotzeko sistema erraza bada eta lokarriak iraunkorrak badira hobe. Lokarriak pasatzen diren uztaiak (metalezkoak nahiz telazkoak) ere begiratuko ditugu eakatsik ote duten ikusiz. Komeni da bota jartzerakoan lokarriak lasatzen diren hala ez ikustea. Trekking-erako botekin esan bezela, hemen ere tubularrak badira, hobe.
Errefortzuak
Botaren perimetro osoak errefotzu bat badu, hobe. Bota gehienek errefortzu hau gomazkoa izaten dute. Honekin batera botaren muturrak errefortzurik ba duen hala ez begiratzea garrantzitsua da, kranpoiekin izotzetan eskalatu eta izotzari ostikoak ematen dizkiogunean eskertuko dugu eta.
Zorua
Gogorra izango da kranpoiak ihes ez egiteko eta zoru gogor batek oinak eginiko indarra botaren muturrera eta kranpoietara hobe garraiatzen duelako. Takoak 4 mm baino handiagoak badira hobe. Takoen itsurari dagokionez, trekking-eko botei buruz esandakoak hemen ere balio du.
Zoruaren muturrean ez dira horrenbesteko takorik egongo arkaitzean eskalatzen dugunean eroso eta seguruago eskalatzeko. Kranpoi automatikoak jartzeko puntan eta orpoan dituzten markak nahiko sakonak diren hala ez begiratuko dugu, eta, garrantzitsuena, guk ditugun kranpoiak botetara ongi egokitzen diren begiratuko dugu. Zoruak amotiguaziorik badu, hobe, baina ez da komeni amortiguazio hau aire amortiguazioa izatea.
Orpoa
Oso zuzena bada, bota gora eta behera mugituko da anpulu eta erredurak sortzeko aukera handituz.
Tratamentua
Mota honetako bota gehienek modu bateko edo besteko tratamentu iragazgaitza izaten dute. Tratamentu termikorik duten hala ez ere begiratuko dugu. Tratamentu termiko oneko botek -25Cº-etako tenperaturetara egokituak egiten dira.
Ikerrek dituen goi mendirako boten bezelakoak. Bota hauek tratamentu iragazgaitzatik aparte, tratamentu termikoa ere badute, kasu honetan Primaloft® geruza bat.
Botaren atzekaldea
Ez da komeni oso gogorra izatea. Bota hauen atzekaldea altua izango da (12-15 zm) eta horkatilak ondo babestuko ditu, baina beraien mugimendua ekidin gabe.
Barne-zola
Nolabaiteko amortiguazio sistema bat izan beharko du, elurra ez dagoen lekuetan mota hauekin ibiltzea ez baita batere erosoa.
Botaren punta
Ez du behatzak ikutuko eta ez da juxtu geratuko bestela izozteak izateko arriskua handiagotzen da.
Polaina
Polaina duten botetan, polaina ixteko sistema (gehienetan kremailera bat) nolakoa den begiratuko dugu, ura hemendik sartuko da eta. Polainadun boten gehiengoak azpitik beroa mantentzeko geruzaren bat izaten dute oso beroak diren botak izanez. Baina bota oso beroak izatea ere bere gauza txarra badu, neguan izerdirik bota ezkero oinak hoztu egingo zaizkigu eta.
Josuren polainadun goi mendirako botak. Bota hauen kremailera oso ona da.
BOTAK NOIZ ETA NOLA PROBATUKO DITUGU?
Goian azaldutako ezaugarriak jakitea ongi dator, baina ez dugu ezer lortuko botak behar den momentuan eta modu egokienean frogatzen ez baditugu.
Egunaren momentua
Botak oinak hazita ditugunean probatuko ditugu, beraz komeni da arratsaldean edota ibilbide baten ondoren probatzea. Oinak hazita ez daudenean probatzen baditugu, behin botekin ibiltzen hasi eta oinak hazten direnean min egingo digute.
Frogatzeko modua
Komeni da botekin erabili behar ditugun galtzerdiak eraman eta botekin probatzea. Bota egoki batzuei etekinik handiena galtzerdi egoki batzuekin aterako diegu. Hau tontakeri bat izan daiteke baina goi mendiko botak udako galtzerdiekin probatzen ari ziren mendizaleak ikusi izan ditut.
Banku batean eseri, bota jantzi eta lokarriak lotu aurretik orpoarekin lurrean joko dugu hainbat alditan oina orporaino joateko. Behin oina orpoan ongi jarria dugunean lokarriak lotuko ditugu.
Botak ongi lotu ondoren behatzak non dauden ikusi beharko dugu. Honetarako botaren punta zanpatuz oinen behatzen amaiera non dagoen antzematen saiatuko gara. Goi mendirako botetan hau egitea zaila izaten denez, badago beste sistema bat: Botari barne-zola atera, lurrean jarri eta gure oina barne-zolaren gaineran jartzea. Modu honetan, bota jazterakoan oina gutxi gora behera non geldituko den ikusiko dugu.
Behin bi botak jantzi ondoren, lotsarik gabe dendan zehar ibili: eskiralak edota aldapatxoak igo, behatz puntetan ibili, orpoetan ibili, makurtu, salto egin eta horkatilak okertuz zeharka ibili. Modu honetan, nahiz eta test xinplea izan, mendian izango ditugun postura gehienetan ibiliko gara eta oina botara nola egokitzen den ere ikusiko dugu. Honetarako komeni da bi botak jaztea oina bat bestea baino handiagoa dugu eta. Baliteke bota bera oin batean egoki joan eta bestean handi edo txikixeago gelditzea.
Ahal dela, nahiz eta batzuentzat garrantzitsuena izan daiteken, botak ez erosi politak direlako, oinetara hobekin egokitzen direlako baizik. Honetarako etxe ezberdinetako botak probatu, probatu eta probatu, eta, batez ere, presarik ez izan erosteko garaian, hobe beste denda batzuetara joan modelo ezberdinak probatzeko erabat konbentzitu ez gaituen bota bat erostea baino.
Adibide gisa, uda honetan Chamonix-en Asierrek bere goi mendiko botak erostera laguntzera joan nintzenean, dendan zeuden goi-mendiko bota guztiak probatu zituen hasieran bi pareak jantziz eta bukaeran oina bakoitzean etxe ezberdineko bota bat jantziz. Bota guztiekin goian azaldutako mugimendu eta ibilerak egin zituen eta ia bi ordu pasa ondoren bota berriak erosi zituen.
BOTAK ZAINTZEKO MODUA
Botak ongi zaintzen baditugu, kontutan izanda batzuen prezioa zer nolakoa den, urteetako inbertsioa egina izango dugu.
Irteera baten ondoren, eta batez ere zikindu badira, ur hotzarekin garbituko ditugu lokatz eta hauts guztia kenduz. Nik zorua eskuila gogor batekin eta botaren kanpoaldea eskuila leun batekin garbitzen ditut. Botak garbitzeko xaboi neutru bat ere erabili daiteke. Behin garbitu ondoren leku epel eta aireztatu batean lehortzen utziko ditugu. Sekula ez utzi botak bero iturri baten ondoan (sua, erradiadorea, etab,) ezta eguzkiaren azpaian, beroak larrua eta itsasgarria kaltetzen du eta.
Botak barrutik hezeak (izerdiagatik) edo bustiak badaude, barne-zola edota botina (badu) atera eta botaren barruan egunkari papera jarriko dugu hezetasuna xurgatu dezan. Egun badira botaren barruan jartzen diren berogailu berezi batzuk (tenperatura epela dutenak) barruko hezedura hau lehortzeko.
Behin bota garbia eta lehorra dagoela, larrua zaintzeko edota iragazgaiztasuna mantentzeko produktuak eman daitezke. Produktu hauek likidoak, kremak edota gantza itsurakoak izan daitezke.
Gantza itsurakoa, nahiz eta fabrikatzaileak hala esan, hobe iragazgaitz ez diren larruzko botetan emanten badugu.
Likido eta krema itsurakoa, botaren inguruan emango dugu, joskurak ongi bustiz. Behin produktua eman ondoren, zapi garbi batekin gehiegizko produktua kenduko dugu. Ondoren, zapi busti batekin botari (batez ere larruzko atalei) dizdira aterako diogu. Produktu hauek erabiltzerakoan kontutan izan behar da larruaren kolorea ilundu egiten dutela.
Behin botak garbi, tratatu eta dizdiratsua ditugunean leku lehor eta aireztatu batean gordeko ditugu. Komeni da botak gordeta ditugun lekuan produktu kimikorik ez egotea, produktu bera edota produkturak sortu ditzazken gasak bota kaltetu dezakete eta.
Barne-zola nahiz lokarriak zahartzen diren ehinean aldatzea ere komeni da hausi edo erabat urratu aurretik.
Amaitzeko ez ahaztu aukeratzen dugun bota bata edo bestea izan, oina zaintzeko bota egoki bati ez diogula etekin osoa aterako galtzerdi egoki bat erabiltzen ez badugu..
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina