Pioleta erosi behar dugunean denok nahi izaten dugu edozein aktibitate eta egoeratarako balioko diguna erostea, hau da, glaziar, elur, kanal, korridore edota izotz ur-jauzietan eskalatzeko.
Muturretara joaten bagara, erraza da piolet klasiko bat eta “dry-tooling” edota muturreko izotz eskaladarako ultrapiolet bat ezberdindu eta aukeratzea. Baina zer dago bi mutur hauen tartean? Zer da benetan beharko duguna?
Artikulutxo honetan galdera eta zalantza hauei erantzuten saiatuko naiz, ni ere bere garaian zalantza hauetan galduta izan nintzen eta.
PIOLETAREN ATALAK
Hasteko, garrantzitsua da piolet batek dituen atal ezberdinak zeintzuk diren jakitea:
Burua
Pioletaren goiko zatia da, metalezkoa, pioletaren kirtenarekin gurutze bat osatuz elkartzen dena. Buruak era berean bi zati ditu: Pala edo mailua eta xafla.
- Xafla: Buruaren aurreko zatia da eta hortzak izaten ditu izotz nahiz elur gogorrean hobe sartu eta hain erraz ez ateratzeko. Xafla, izotzetan izan daiteken erorketa baten aurrean erorketa gelditzeko dugun atal nagusiena da. Xaflak “B” eta “T” motatakoak izan daitezke. “B” motako xaflak, “bigun” eta finagoak izanda ere, izotzetan hobe sartzen dira, honegatik, izotz eskaladarako aproposenak izango dira. “T” motako xaflak aldiz, “gogor” eta sendoagoak dira eta izotz eskaladan ez den beste aktibitatetarako aproposak izango dira.
- Pala edo mailua: Buruaren atzeko zatia da. Bakoitzak bere funtzioak ditu: pala, izotz edo elur gogorrean eskailera-mailak egiteko, harkaitzetatik elurra kentzeko edota elurretan erori ezkero erorketa gelditu ahal izateko erabiliko dugu. Mailua aldiz, harkaitzean iltzeak sartzeko erabiliko dugu batez ere.
Kirtena
Pioletaren heldulekua da eta azpian edota bere osotasunean gomazko babeslekua izaten du, helduleku funtzioak betetzen dituena. Babesleku honek bi funtzio ditu: alde batetik pioleta eskuetatik irrist ez egitea eta bestaldetik pioleta termikoki isolatzea, metalezkoa izanik, hotz handia dagoenean eskularrurik gabe hartzen badugu, izozteak izateko arriskua dugu eta. Hau dela eta, mendizale askok pioletaren burua zinta amerikarraz estaltzen dute eskuak ez izozteko.
Punta edo txurro-a (espaineraz "regatón")
Kirtenaren muturrean dagoen puntari deitzen zaio eta pioleta makulu bezala ibiltzerakoan laguntza handikoa da izotz nahiz elur gogorrean sartzen da eta. Piolet "ulta-teknikoetan" punta hotz txikiz josia egoten da, harkaitzean sartu eta irrist ez egiteko.
Dragonera
Kirtenetik ateratzen den segurtasun zinta eta eskumuturrean lotzen dena, pioleta ez galtzeko. Izotz eskaladan lagungarri izaten da bertatik eta kirtenetik batera tiratu egiten da eta (tiratzeko modu hau trakzioa deitzen da). Dragonerak kirtenari finko lotuta edota “klip” sistema batekin askatu daitezkeenak izan daitezke, mendizalearen erosotasunerako.
Dragoeneren inguruan badago hauen erabileraren aldeko eta kontrakoak: aldekoek trakzioa egiterakoan indarra hobe aprobetxatzen dela diote besoetatik horrenbeste tiratu gabe. Kontrakoak aldiz segurtasunari begiratzen diote: erorketa batean pioletak aske badoaz beraiekin zauriak egiteko aukera gutxitu egiten da, eskumuturrean lotuak badaude aldiz, pioleta aurpegian edota gorputzean zauriak egiteko aukera handiagoa dago.
"Dry-tooling"-ean ezik (hemen orokorrean pioletak aske doaz), dragonerarik erabiltzen ez direnean pioletak arnesera lotuak eramaten dira elastikoak diren bi zintekin. Bi zinta elastiko hauen funtzio nagusiena pioletak ez galtzea eta momentu jakin batean eskalatzailea nolabait eustea dela. Bada zinta hauek aprobetxatuz bilguneak egiten dituenik, baina gogoratu behar da zinta hauen fabrikatzaileek bilguneak egiteko ez dituztela gomendatzen.
Pioletaren atalak.
PIOLET MOTAK
EB-ren UNE-EN 13089:2011 araudiaren arabera pioletak bi motatan sailkatu daitezke:
Teknikoak
Kirtenean “T” bat izaten dute zirkulu baten barruan. Piolet hauek oinarrizkoak baino %35 sendoagoak izaten dira eta izotz eskalada eta alpinismorako diseinatuak daude batez ere. Orokorrean kirtena okerra (zenbat eta teknikoagoa ahalik eta kirten okerragoa), helduleku ergonomikoa, aldatu daitezken xafla oker eta horzdunak eta 50 zm inguruko luzera izaten dute.
Piolet teknikoa.
Basiko edo oinarrizkoak
Hauek klasikoak dira, beti erabili izan direnak. Kirtenean “B” bat izaten dute zirkulu baten barruan. Oinarrizko pioletak glaziar edo malda txikiko lekuetan euskarri moduan edo ibileran laguntzeko diseinatuak daude. Orokorrean kirtena zuzena, helduleku sinplea edo heldulekurik ez, xafla zuzen eta aldaezina eta luzera ezberdinekoak izaten dira, mendizalearen altueraren arabera.
Oinarrizko piolet, basiko edo klasikoa.
Bi mota “ofizial” hauetatik aparte badago hirugarren mota bat ere, etxe komertzialek piolet “misto” bezala izendatu dutena. Piolet hauek itsura eta luzera klasikoa baina kirtena okerra dute. Oinarrizko pioleten erabilera eta 50-60 gradu arteko maldetaraino erabiltzeko diseinatuak daude.
Piolet mistoa izan daitekena, nik momentu honetan honelako bat erabiltzen dut.
ZER IZANGO DUGU KONTUTAN PIOLETA AUKERATZERAKOAN?
Lehenik eta behin, materialaren inguruan aritzen naizen bakoitzean gomendatzen dudan bezala, pioletari emango diogun erabilera erreala definitu beharko dugu. Zein aktibitate egiten dugu batez ere? Malda gutxiko edota glaziarretatik ibiltzen gara? Mendiko eskian aritzen gara? Kanal edo korridore errazak eskalatzen ditugu? Izotz eskaladan aritzen gara? “Dry-tooling” egin behar dugu? Erabilera argi izatea ezinbestekoa da, hankarik ez sartzeko.
Mendian aktibitate bakarra egiten badugu ez da arazo handirik izaten pioleta aukeratzerakoan, arazoak aktibitate ezberdinak egiten ditugunean ematen dira: “buenooo, udan Pirinioetako hirumilakoak egiteko nahi det, baina neguan korridoreak edota izotz ur-jauzi errazaren bat egiteko ere nahiko nuke”. Hau izan zen nire kasuan buru hausterik handiena.
Emango diogun erabileraren arabera, eta errazenetik teknikorena joanda, piolet hauek aukeran izango ditugu:
Glaziarretan zeharkaldiak edota igoera errazak egiteko
Kasu honetan piolet klasikoetara joko nuke zalantzarik gabe. Honelako lekuetan pioleta batez ere euskarri bezala erabiliko dugunez, bere funtziorik nagusiena erorketa nahiz igoera errazetan segurtasuna ematea izango da. “B” motakoak izango dira eta nik ahalik eta arinen erostea gomendatzen dut, baina altzairuzko xaflekin. Irteera mota hauetan piolet batekin nahiko izango dugu. Piolet hau izaten da udan motxilan bazpaere eramaten duguna.
Pioletaren luzera aukeratzeko garaian, zutik jarri, pioleta “gurutzetik” (burua eta kirtena elkartzen diren lekutik) heldu eta gure orkatilaraino iritsi beharko du.
Mota honetako piolet bat izan daiteke glaziarretan ibiltzeko aproposena.
Mendi eskia
Mendi eskirako diseinatuta dauden pioletak itsura klasikoa izanda ere motzak izaten dira. Hauek ere “B” motakoak izaten dira, oso arinak eta 50 zm ingurukoak. Hain motzak izanda, malda handietan euskarri bezala, ustezko erorketa bat gelditzeko edota norbera aseguratzeko erabiliko dira batez ere. Kasu honetan ere piolet batekin nahiko izango dugu.
Mendi eskirako izan daiteken piolet mota: kirten huts eta aluminiozkoa ahalik eta arinena izateko eta burua altzairuzkoa.
Korridore edota kanal errazak, bertikalak jartzen ez direnak
Korridore edo kanal hauek gehienetan 45 eta 55 gradu arteko aldapa gogorrak igotzea eskatzen dute, noizbehinka motza (2 metro inguru) izan daiteken erresaltetxo tenteago bat igoz. Korridore hauetarako piolet mistoak egokienak dira, teknikoak baino luzeagoak izanda, aldapa gutxiko lekuetan euskarri moduan eta erresaltetxoetan, beraien itsura okerra aprobetsatuz, trakzioa eginez igotzeko aukera emango digute eta. Hauetan ere, kasu gehienetan piolet bakarrarekin nahikoa izango dugu.
Teknikoki zailak izan daitezken korridore eta kanalak
Korridore eta kanal hauetan 60 gradutik gorako maldak, hainbat metroetako erresalte bertikalak (elurrarekin, izotzarekin edota mistoak) edota izotz ur-jausi txikiak topatu daitezke. Korridore hauetan ziurrenik eskaladarako materiala erabiliko dugu: soka, iltzeak, izotz-torlojuak, etab. Pioletak tarteka oinez goazela euskarri bezala eta tarteka trakzioa eginez erabiliko ditugu. Egoera hauetarako pioletik egokienak “T” motakoak dira, hau da, teknikoak. Piolet hauek 50-55 cm ingurukoak izango dira, eta kontutan izanda izotzetan ez dugula asko eskalatuko, xafla “T” motakoa ere izatea komeni da. Korridore mota hauetan bi piolet eramango ditugu, bat pala motakoa eta bestea mailu motakoa, iltzeak sartu ahal izateko.
Erabat teknikoa izan gabe kasu hauetan oso baliagarria izan daiteken "Aztar" piolet ezaguna.
Izotz eskalada
Zailtasun gutxiko izotz eskalada baterako aurreko puntuan ikusi ditugun piolet teknikoekin nahikoa izan daiteke. Dena den, badira aurrekoak baino teknikoagoak izan daitezken beste piolet batzuk.
Ezaguna den "Quark" piolet hau mota honetako eskaladarako primeran etorriko zaigu. Momentu honetan anaia eta biok piolet hau erabiltzen dugu piolet tekniko moduan.
Zailtasuna handiagoa bada, pioleten xaflak “B” motakoak izan beharko dira, xafla hauek izotzean hobe sartzen direlako. Mota honetako izotz ur-jauzi teknikoetan pala edo mailua duten pioletak eramatea zentzu handirik ez du izaten, honegatik mailu eta palarik ez duten pioletak ere erabiltzeko joera dago, dragonerekin edota dragonerarik gabe.
Petzl etxearen beste klasiko bat, "Nomic" ezaguna, izotz eskalada teknikoetarako primerakoa. Argazkian ikusten den bezela, pioletak bi helduleku ditu.
Edozein kasuetan, izotz eskaladarako erabiltzen diren pioletek heldulekuan ezproi baten itsurakoa dute, eskuak irrist ez egin eta izotzari ematen zaion kolpean indar handiagoa egiteko.
“Dry-Tooling”
Pixkanaka goruntz doan aktibitate bat da. Hitza, "Dry" (ingelesez lehorra)eta "tool" (ingelesez erreminta edo tresna) hitzen bateratzetik dator. Aktibitate mota honetan izotz eskaladako tresna eta teknikak erabiltzen dira harkaitz-hormak eskalatzeko. Eskalada, harkaitzak dituen pitzadura eta koxkak aprobetxatuz bertan pioletak sartu edota jarrita egiten da. Tarteka izotza ere topatu daiteke, baina ez da ohikoa izaten.
"Dry-tooling"-erako oso teknikoak diren pioletak erabiltzen dira, orokorrean kirtena erabat okerra dutenak. Harkaitzean batez ere erabiltzen denez, xaflak “T” motakoak izango ditu. Kirtenak helduleku ezberdinak izaten ditu eta heldulekuak ere bereziak eta oso ergonomikoak izaten dira. Orokorrean piolet hauek ez dituzte dragonerarik izaten.
"Dry-tooling"-erako piolet prototipoa, beste galaxia bateko pioleta dirudi jejeje.
Ikusten duzuenez pioleten mundua oso zabala da eta aukeraketa egiteko erabakia hartzea ez da erraza izaten. Ekonomikoki arazorik ez baduzue eta neguko aktibitateetan jo ta su bazabiltzate nik bi piolet mota izatea gomendatuko nizueke, klasiko bat eta tekniko pare bat, baina "ultrateknikoa" izan gabe (izotz ur-jauzi oso tekniko edota "dry-tooling"-ean aritzen ez bazarete gabe behintzat).
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina